دیسپنسر آزمایشگاهی چیست؟
دیسپنسر (Dispenser) یک دستگاه علمی پرکاربرد است که برای توزیع (پیمانه کردن) دقیق معرف‌های شیمیایی مختلف مانند اسیدها، بازها، مواد قلیایی و سایر مایعات مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها طراحی شده است.
هدف اصلی استفاده از دیسپنسر، جایگزینی روش‌های دستی توزیع است که این روش‌ها خطرات زیادی مانند نشت مواد شیمیایی، اندازه‌گیری نادرست و در نتیجه، سوانح آزمایشگاهی را به همراه دارند. استفاده از دیسپنسر ایمنی آزمایشگاه را به شدت افزایش داده و دقت کار را تضمین می‌کند.
کاربرد دیسپنسر در صنایع غذایی
دیسپنسرها ابزارهای بسیار مهمی در صنایع غذایی و آشامیدنی هستند. کاربرد اصلی آن‌ها در این صنعت شامل موارد زیر است:
- کنترل کیفیت (QC): برای افزودن دقیق معرف‌های استاندارد به نمونه‌ها جهت انجام آزمایش‌های شیمیایی و میکروبیولوژی مواد غذایی (مانند تعیین اسیدیته، میزان نمک، یا سنجش آلاینده‌ها).
- تولید و فرمولاسیون: در مراحل تولید برای افزودن دقیق طعم‌دهنده‌ها، رنگ‌ها، نگهدارنده‌ها یا اسیدها و بازها به محلول‌ها و محصولات غذایی جهت رسیدن به فرمولاسیون مطلوب.
- تست پایداری: در تهیه نمونه‌های سریالی با غلظت‌های مشخص برای تست‌های پایداری محصول.
این دستگاه به ویژه در کارخانه‌های لبنیات و تقطیر نیز کاربرد دارد.
انواع دیسپنسر و موارد استفاده
انتخاب دیسپنسر مناسب به عواملی چون ظرفیت، سازگاری شیمیایی و ویسکوزیته (گرانروی) ماده‌ای که قرار است توزیع شود، بستگی دارد. انواع اصلی دیسپنسرها که بر اساس این فاکتورها دسته‌بندی می‌شوند، عبارتند از:
۱. بر اساس ظرفیت (Volume Capacity)
دیسپنسرهای بالای بطری معمولاً در دو مدل عرضه می‌شوند:
- مدل دامنه ثابت: برای موادی که همیشه به یک حجم مشخص نیاز دارند.
- مدل حجم متغیر (محبوب‌تر): به کاربر اجازه می‌دهد تا حجم دقیق مورد نیاز خود را از طریق دکمه، صفحه تنظیم یا کنترل الکترونیکی انتخاب کند. این مدل انعطاف‌پذیری بیشتری دارد.
۲. بر اساس سازگاری شیمیایی (Chemical Compatibility)
دیسپنسر باید با ماده شیمیایی مورد نظر سازگار باشد تا هم دقت اندازه‌گیری حفظ شود و هم نگهداری دستگاه آسان باشد. سازگاری‌ها معمولاً در چهار دسته اصلی بررسی می‌شوند:
- اسیدها و بازها: برای محلول‌های معمول آزمایشگاهی.
- حلال‌ها: برای مواد آلی.
- مایعات بسیار خورنده: برای مواد بسیار قوی مانند اسید هیدروفلوئوریک (HF) که به دلیل خاصیت خوردگی بالا، نیازمند دیسپنسرهای تخصصی‌تر هستند.
۳. بر اساس ویسکوزیته (Viscosity)
ویسکوزیته ماده‌ای که قرار است توزیع شود، نقش مهمی در انتخاب دارد:
- مایعات با ویسکوزیته پایین (زیر 75 میلی‌متر مربع بر ثانیه): می‌توانند با دیسپنسرهای استاندارد با کارایی خوب توزیع شوند.
- مایعات با ویسکوزیته بالا (بین 75 تا 500 میلی‌متر بر ثانیه): نیاز به انتخاب دقیق‌تری دارند تا فرآیند تزریق بدون خطا انجام شود.
به طور خلاصه، دیسپنسر با تضمین دقت در توزیع مواد، نقش حیاتی در حفظ کیفیت و ایمنی فرآیندهای آزمایشگاهی در صنایع غذایی ایفا می‌کند.