تعریف اتوکلاو آزمایشگاهی

اتوکلاو (Autoclave) وسیله‌ای است برای استریل کردن وسایل، محیط‌های کشت، لباس‌های آزمایشگاهی، شیشه‌آلات و سایر تجهیزات با استفاده از بخار آب تحت فشار و دمای بالا.

هدف آن از بین بردن تمام موجودات زنده میکروسکوپی (با‌کتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها، اسپورها) است تا ابزار و مواد کاملاً عاری از آلودگی شوند.

🔹 در چه آزمایشگاه‌هایی استفاده می‌شود؟

اتوکلاو در تقریباً همه‌ی حوزه‌های علمی و پزشکی وجود دارد، از جمله:

1. 🧫 آزمایشگاه‌های میکروب‌شناسی (Microbiology)برای استریل کردن محیط‌های کشت (مثل آگارها) و ابزارهای کشت باکتری.
2. 🧬 آزمایشگاه‌های بیولوژی مولکولی و سلولیبرای آماده‌سازی محیط‌های کشت سلولی بدون آلودگی.
3. 🧪 آزمایشگاه‌های شیمی و داروسازیبرای ضدعفونی ظروف شیشه‌ای و تجهیزات.
4. 🏥 آزمایشگاه‌های بیمارستانی و کلینیکی جهت استریل کردن وسایل جراحی، لباس‌ها، و وسایل نمونه‌گیری.

🔹 کاربرد اصلی آن

• استریل‌سازی تجهیزات و مواد مصرفی آزمایشگاه
• رفع آلودگی زیستی قبل از دور ریختن مواد آلوده
• ضدعفونی کردن محیط‌های کشت و محیط کار
• تهیه محیط‌های رشد میکروبی استریل برای آزمایش‌ها

🔹 نحوه‌ی کار اتوکلاو (مکانیزم عملکرد)

1. وسایل و مواد داخل محفظه‌ی اتوکلاو قرار داده و در آن بسته می‌شود.
2. دستگاه شروع به تولید بخار آب داغ تحت فشار می‌کند.

• دما معمولاً حدود 121°C و فشار 15 psi (پوند بر اینچ مربع) است.

1. در این شرایط، پروتئین‌های سلولی میکروارگانیسم‌ها دناتوره شده و از بین می‌روند.
2. پس از مدت زمان مشخص (معمولاً 15 تا 30 دقیقه)، بخار تخلیه می‌شود.
3. وسایل پس از سرد شدن، کاملاً استریل و آماده‌ی استفاده هستند.

🔹 نکات ایمنی و نحوه‌ی کار عملی:

• پیش از روشن کردن دستگاه، مطمئن شو درب کاملاً بسته و قفل شده باشد.
• مواد پلاستیکی یا اقلام حساس به حرارت را نباید اتوکلاو کرد مگر نوع خاص آن‌ها.
• هرگز در زمان کار دستگاه درب را باز نکن.
• پس از پایان چرخه، اجازه بده فشار تخلیه و دما کاهش یابد.

🔹 انواع اتوکلاو‌ها (طبقه‌بندی سریع)

خلاصه‌ی ساده:

اتوکلاو مثل یک زودپز علمی قدرتمند است که هر چیزی را با بخار داغ و فشار بالا کاملاً از آلودگی پاک می‌کند و پایه‌ی کار تمیز و قابل‌اعتماد در آزمایشگاه‌هاست.